Nargin Adası’ndaki şehitler unutulmadı
1. Dünya Savaşı'nda Rusların işgali sırasında 10 bin civarında Türk askerinin esir tutulduğu Azerbaycan'daki Büyük Zire Adası (Nargin), ilk kez Türk Büyükelçiliği ve Kars Serhat Boyları Derneği tarafından ziyaret edildi. Ada resmi olarak ilk kez ziyaret edilmiş oldu.
1. Dünya Savaşı'nda Rusların işgali sırasında 10 bin civarında
Türk askerinin esir tutulduğu Azerbaycan'daki Büyük Zire Adası
(Nargin), ilk kez Türk Büyükelçiliği ve Kars Serhat Boyları Derneği
tarafından ziyaret edildi. Ada resmi olarak ilk kez ziyaret edilmiş
oldu.
Ruslar, 1. Dünya Savaşı sıralarında çoğunu Sarıkamış Harekatı'nda
tutsak aldıkları aralarında Vecihi Hürkuş'un da bulunduğu 10 bin
civarında Türk esiri Azerbaycan Bakü'de bulunan Nargin Adası'na
hapsetmişti. Rusların Doğu Anadolu'da işgal ettikleri Kars,
Erzurum, Ardahan'da asker sivil ayrımı yapmaksızın esir aldıkları
Türkler, bu adada yıllarca süren zorlu bir esaret hayatı yaşamıştı.
Azerbaycan Türkleri ve cemiyetlerinin serbest bırakılması için
girişimlerde bulunduğu Türk esirlerin çoğu susuzluk, yılan sokması
ve Rusların kurşuna dizmesiyle şehit oldu.
Azerbaycan'ın başkenti Bakü açıklarında bulunan ve kamuoyunda
'Nargin' olarak da bilinen Büyük Zire Adası, Kars Serhat Boyları
Derneği girişimiyle geçtiğimiz yıl ziyaret edilmek istendi.
Azerbaycan makamlarından izin alınamaması üzerine bu yıl Türkiye
Cumhuriyeti Bakü Büyükelçiliğinin devreye girmesi ile adaya ziyaret
izni alındı. Resmi olarak yapılan ziyaret dün gerçekleştirildi.
Ziyarete Türkiye'nin Bakü Büyükelçisi Erkan Özoral, eşi Meltem
Özoral, Türkiye Bakü Büyükelçiliği Askeri Ateşi Tuğgeneral Zafer
Ocak, Kars Serhat Boyları Derneği Başkanı Muharrem Yıldız ve basın
mensupları katıldı. Türk heyeti Azerbaycan Buta Limanı'nda Deniz
Kuvvetleri Komutan Yardımcısı Albay Natıq Bağırov ve askeri heyet
karşıladı. Azerbaycan Deniz Kuvvetlerine ait fırkateyn ile adaya
giden Türk heyeti Azeri askerler tarafından sevgi gösterileriyle
karşılandı. Azeri askerlerin de eşlik ettiği ada ziyareti yaklaşık
1 saat sürdü. Yaklaşık 3 kilometre yürüyerek ulaşılan Türk
esirlerin tutulduğu bölgede duygusal anlar yaşayan heyet, şehitler
için dua edip, karanfil bıraktı.
Nargin Adası'na ziyaret sırasında basın mensuplarına açıklamalarda
bulunan Türkiye Büyükelçisi Erkan Özoral, "Nargin Adası, 1.
Dünya Savaşı sırasında Ruslar tarafından Anadolu'dan esir alınan,
özellikle Sarıkamış'ta donarak şehit olmaktan kurtulup Rusların
eline esir düşen askerlerimizin getirilip esir tutuldukları bir
kamp. Buraya 12 bin ile 20 bin arasında esirin getirildiği
söyleniyor. O dönemde esirlerin koşullarının Bakü halkına
ulaşmasından sonra tarihimizin en güzel sayfaları yazılmış.
Bizlerin tarihten büyük dersler çıkarmamız lazım. Dersi çıkartmak
için de neler yaşadığımızı bilmek lazım. Sarıkamış'tan alınan
askerlerin buraya getirilmelerini, hatta buradan bir kısmının
Sibirya'ya götürülmelerini maalesef biz yeterince bilmiyoruz.
Özellikle genç kuşakların bu yaşananları öğrenmeleri ve iyice
bilmeleri lazım ki biz bir daha bu felaketleri
yaşamayalım" dedi.
"AZERBAYCAN'DA BİZİM TARİHİMİZİN ÖNEMLİ BİR PARÇASI
GİZLİ"
"Bu adada yaşanan hüzünler kadar bizlerin acısını
hafifleten bir başka yönleri var. O da buradaki esirlere karşı
Azerbaycan halkının göstermiş olduğu misafirperverlik"
diyen Büyükelçi Özoral, "Adadaki esirlerin durumunun
öğrenilmesinden sonra Bakü halkı, Rus makamları nezdinde ısrarlı
girişimlerde bulunuyor. Ondan sonra adaya yiyecek göndermeye
başlıyorlar. Esirlere çamaşır getirmeye başlıyorlar. Bir aşamadan
sonra onlar için hafta sonu izni almayı başarabiliyorlar. Bu
adadaki esirlerin kurtulması için ellerinden ne geliyorsa onları
esirgemiyorlar. Kendi hayatlarını tehlikeye atıp onların
kaçmalarına neden oluyorlar. Azerbaycan'da bizim tarihimizin önemli
bir parçası gizli. Bunu mutlaka ortaya çıkarmamız lazım. Türkiye
ile Azerbaycan halkının birbirini daha sıkı kenetleyip kucaklaması
lazım. Türkiye Cumhuriyeti'nin her ferdinin gelip Azerbaycan'ı
görmesini yürekten arzu ediyorum" şeklinde konuştu.
"TARİHTE NE YAZIK Kİ SARIKAMIŞ ŞEHİTLERİ AZ YER
BULDU"
Kars Serhat Boyları Derneği Başkanı Muharrem Yıldız ise,
"102 yıl önce Müslüman Türklerin yaşadıkları ve işgal
altında Anadolu toprağı olan Sarıkamış'a gelip 40 derecede donarak
ölen şehitlerimiz, hastalıktan ölen şehitlerimiz ve göğüs göğüse
çarpışıp şehit olan şehitlerimiz oldu. Sarıkamış'tan 12 bin tane
askerimizin getirip şehit edildiği yer olan Nargin Adası'ndayız.
Tarihte ne yazık ki Sarıkamış şehitleri az yer buldu. Sarıkamış
gerçekliği, bizim neslimizden belki de saklanıldı. Sarıkamış'ta
sanki destan yazılmamış gibi Türk milletinin benliğinden belki
unutturulmak istenilmişti. Bu doğru değil. Orada soğuya ve açlığa
rağmen seve seve ölümü seçmek isteyenler vardı. Dünyaya kahramanlık
destanını sergileyen bir millet vardı. Bunu bizden saklamışlardı.
Artık Sarıkamış'ın ve Nargin'deki esir düşen şehitlerimizin üstü
açılıyor. 90 bin şehit bir mermi atmadan öldü diye yüreğimiz
sızlıyordu. Bu kahramanlık destanına verilen doğru bir kelime
değildi. Programlara çıkan tarihçiler bunu çok kullandılar. Böyle
olmadığını uyarmamıza rağmen devam edildi" diye
konuştu.
"BU ZİYARET DEVLETİN RESMİ OLARAK GELDİĞİ BİR
BAŞLANGIÇ"
Nargin Adası'na çıkmak izin büyükelçiliğe müracaat ettiklerini
belirten Yıldız, "Bu adaya gelmemizi sağladılar. Onurluyum
ve duyguluyum. Türkiye'de yaşayan milletimiz Nargin Adası'nı
bilmiyor. Sarıkamış'tan gelen askerlerimizin hangi şartlarda
yaşadığını ve akıbetinin ne olduğunu bilmiyorlar. Sadece Vehici
Hürkuş'un kurtulduğu biliniyor, diğer askerlerimizin akıbetinin ne
olduğu bilinmiyordu. Sarıkamış törenlerine benzer ve Sarıkamış
törenlerinin öncesinde ya da sonrasında yılda bir kez de olsa
Nargin Adası'nda bir anma töreni yapılmasını arzu ediyoruz. Geçen
yıl Cumhurbaşkanımızdan bu adada şehitleri anma ile alakalı bir
abide olması konusunda bir talebimiz olmuştu. İnşallah Büyükelçimiz
bu işe el koydu. Buraya bize benzer dernek ve grup olduğu olmuştu.
Bu ziyaret, devletin resmi olarak geldiği bir başlangıç. Bu çok
önemli. Türkiye Cumhuriyeti Devleti bu resmi ziyareti yaptı ve
başlattı, bundan sonra devam edecek" ifadelerini
kullandı.
Ziyaretin ardından Yıldız, Sarıkamış Şehitliği'ne dökmek üzere
adadan toprak aldı.
ADADAKİ ASKERLERİN GÖRÜNTÜLERİ SOSYAL PAYLAŞIM SİTESİNDE
Savaş yıllarında adadaki esirlere ait olduğu iddia edilen
görüntüler ise sosyal paylaşım sitelerinde yer alıyor. Rus
istihbaratı KGB tarafından propaganda amaçlı çekildiği iddia edilen
görüntülerde 10-15 kişiden oluşan gruplar ortada bulunan bir
tencereden yemek yiyor. Esir düşenlerin çoğunun şehit olduğu
bilinen adada çoğu anne ve babasız kalan çocukların toplu halde
denize girmeleri de görüntülerde yer alıyor. Azerbaycan'ın başkenti
Bakü açıklarında Hazar Denizi'nde bulunan adada, su kaynağı ve
bitki örtüsü bulunmuyor. Yılanlarıyla ünlenen ada, tarihte Yılan
Adası olarak da anılıyor.
(İHA)