NYT derledi: Maymun çiçeği (mpox) virüsü hakkında bilinmesi gerekenler

Dünya Sağlık Örgütü, bir düzineden fazla Afrika ülkesinde hızla yayılan virüsle ilgili olarak harekete geçilmesi çağrısında bulunurken, Mpox nedeniyle üç yıl içinde ikinci kez küresel acil durumu ilan edildi. BM'ye göre salgın en şiddetli olarak 15.600 mpox vakası ve 537 ölüm bildirilen Kongo'da görülüyor. Buradaki mpox salgını, en son acil durum ilan edilen 2022'deki salgından daha ölümcül oldu. Mpox hakkında bilinmesi gerekenler şöyle...

Mpox nedir ve nasıl yayılır?
 
Mpox virüsü Orta ve Batı Afrika'da endemiktir. Hastalık çiçek hastalığına benzer ancak daha az bulaşıcıdır. Virüs öncelikle enfekte hayvanlarla veya insanlarla yakın temas ve kontamine et tüketimi yoluyla yayılır. Mpox cinsel temas yoluyla da yayılabilir ve fetüse bulaşma riski vardır.

Şu anda kimler etkileniyor?
Haziran ayında bildirilen mpox ölümlerinin yüzde doksan altısı, halihazırda bir iç çatışma ve insani krizle boğuşan Kongo'da gerçekleşti. Ancak hastalık şu anda ilk kez Doğu Afrika ülkeleri Burundi, Kenya, Ruanda ve Uganda da dahil olmak üzere 13 ülkede tespit edildi. Sınır Tanımayan Doktorlar Örgütü'nün yeni ortaya çıkan bulaşıcı hastalıklar danışmanı Dr. Sylvie Jonckheere, çeşitli bölge ve ülkelerdeki salgınlar arasında, her toplumun içinde bulunduğu koşullara bağlı olarak farklılıklar olduğunu söyledi. Ancak ortak bir özellikleri var: "Bu salgını nasıl kontrol altına alacağımızı bilmiyoruz.” Küresel yayılma tehdidiyle karşı karşıya olan Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (NHS), tıp uzmanlarını ve ülkedeki insanları yüksek alarm durumunda kalmaları konusunda uyardı.

Belirtileri nelerdir?
Ateş, baş ağrısı, kas ağrıları ve kabarcıklı döküntüler hastalığın belirtisi olabilir. Belirtiler iki ila dört hafta sürebilir ve birçok vakada tedavi büyük ölçüde destekleyici bakıma ve belirtilerin hafifletilmesine dayanır. Tarihsel olarak bu hastalık küçük çocuklar, bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler ve HIV gibi komorbiditeleri olanlar için daha ölümcüldür.

Nasıl tedavi ediliyor?
 
Uzmanlar, aşıların 2022'deki salgın sırasında kullanılmış olmasına rağmen, mevcut krizi engellemek için yetersiz olduğunu söylüyor. Yakın zamanda Kongo ve Burundi'deki sağlık çalışanlarına yardım eden Jonckheere, “Dünyada bunu yapmaya yetecek kadar aşı yok” dedi. Jonckheere, hastalığı yavaşlatmak için kapsamlı bir çözüm olmasa da, sosyal mesafenin yayılmasını azaltmaya yardımcı olabileceğini söyledi. Örneğin Amerika Birleşik Devletleri'nde 2022 yılında insanlar aşı olup davranışlarını değiştirdikçe, geçen yıl 30.000'den fazla olan vaka sayısı yaklaşık 1.700'e düştü. Ancak Kongo'nun bazı yerlerinde, örneğin Kuzey Kivu eyaletindeki Goma şehri yakınlarında ülke içinde yerinden edilmiş insanların kaldığı kamplarda, kalabalık koşullar izolasyonu imkansız kılıyor. Kongo iki mpox aşısını onayladı ancak henüz bir aşılama planı uygulamadı.

Hastalığın tarihçesi nedir?
Hastalık, araştırma için kullanılan maymunlarda salgınlar meydana geldikten sonra 1958'de keşfedildi. Bir insanda ilk enfeksiyon 1970'te Kongo'da doğrulandı. DSÖ, mpox salgınını Temmuz 2022'de küresel bir sağlık acil durumu ilan etti ve hastalık daha önce mpox bildirmemiş 70'ten fazla ülkede tespit edildi. O zamandan beri 116 ülkede yaklaşık 100.000 kişiyi etkiledi. Salgın Avrupa, Asya ve Amerika'da büyük ölçüde azalmış olsa da Afrika'nın bazı bölgelerinde kötüleşti. Afrika Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri, 2024'ün başından 28 Temmuz'a kadar bildirilen vaka sayısında geçen yılın aynı dönemine kıyasla %160'lık bir artış olduğunu bildirdi.

En çok kimler risk altında?
 
Kongo'da yayılan mpox suşu, 2022 salgınında gözlemlenen %0,2'lik ölüm oranından çok daha yüksek olan %3'lük bir ölüm oranına sahip. Uluslararası bir yardım kuruluşu olan Save the Children'a göre, en çok etkilenenler kadınlar ve çocuklar. Kuruluş, 2 haftalık kadar küçük yenidoğanların bile aşırı kalabalık hastaneler nedeniyle hastalığa yakalandığını söylüyor. Etkilenen bölgelerde sağlık çalışanları, aileler de dahil olmak üzere her yaştan hastayı tedavi ediyor. Jonckheere, "Tedavi merkezinizde anneler ve çok küçük çocuklar da dahil olmak üzere tüm ailelerin yok olduğunu görmek gerçekten yürek parçalayıcı oluyor" dedi.