İran'da düşürülen Ukrayna uçağı için kim, ne dedi?

Ukrayna'nın başkenti Kiev'e gitmek üzere Tahran İmam Humeyni Uluslararası Havalimanı'ndan 8 Ocak 2020 Çarşamba günü yerel saatle 06.18'de havalanan Boeing 737-800 tipi yolcu uçağının kısa süre sonra teknik arıza nedeniyle düştüğü açıklandı. Uçağının ‘düşme’sinin hemen ardından havalimanı yakınındaki Perend bölgesinde arama kurtarma çalışması başlatıldı.Uçakta ilk etapta 10 mürettebat ve 170 yolcunun olduğu ifade edilse de toplam rakam daha sonra revize edildi. Hiç kimsenin sağ kurtulmadığı kazada 176 kişi hayatını kaybetti. Ukrayna, Tahran'da düşen uçaktaki yolcuların milliyetlerini açıkladı Ukrayna, uçakta 82 İran, 63 Kanada, 11 Ukrayna, 10 İsveç, 4 Afganistan, 3 Almanya ve 3 İngiltere vatandaşının bulunduğu bildirdi. Ukrayna Dışişleri Bakanı Vadim Prystaiko, ölen Ukrayna vatandaşlarından 2'sinin yolcu, 9'unun ise mürettebattan olduğunu kaydetti. Ukrayna Havayolları ise yolcuların büyük bölümünün, Kiev'de aktarma yaparak farklı varış noktalarına seyahat etmeyi planladıklarını açıkladı. Ukrayna'nın Başkenti Kiev'deki Boryspil Havaalanı'nda bulunan bilgi ekranında, gelen uçak bölümüne "iptal" yazıldıİran Acil Yardım Kurumu: Teknik arıza nedeniyle düştü Uçağın düşmesiyle ilgili İran’dan ilk resmi açıklama, İran Acil Yardım Kurumu Başkanı Pir Hüseyin Kulivend’den geldi. Kulivend, İran devlet televizyonuna yaptığı açıklamada, PS-752 sefer sayılı uçaktan çok az kişinin sağ kurtulma ihtimallerinin olduğunu ve yolcuların çoğunun hayatını kaybettiğini belirtti. Acil Yardım Kurumu Sözcüsü Mucteba Halidi, uçağının kısa süre sonra yerel saatle 06.18'de ‘teknik arıza nedeniyle’ düştüğünü bildirdi. Kanada Başbakanı Trudeau: Ukrayna uçağının füzeyle vurulduğuna dair elimizde kanıtlar var Olaydan bir gün sonra Kanada Başbakanı Justin Trudeau, 63 Kanada vatandaşının da öldüğü olayla ilgili basın toplantısı düzenlendi. Trudeau, Kanada istihbaratının elinde Ukrayna uçağının İran'a ait füze ile kazara vurulduğuna dair kanıtlar olduğunu açıkladı: Elimizdeki istihbarata göre Ukrayna uçağı karadan havaya bir İran füzesi tarafından düşürüldü ancak bu kasıtsız olabilir.Johnson: Uçağın İran tarafından düşürüldüğüne dair bilgi var İngiltere Başbakanı Boris Johnson da "trajedi" olarak nitelediği olayda 4 İngiliz'in hayatını kaybettiğini belirtti. Ellerinde uçağın İran tarafından ateşlenen karadan havaya füzeyle vurulduğuna dair bilgi olduğunu belirten Johnson, "Bu kasıtlı olmayabilir. Kanada ve uluslararası ortaklarımızla yakın bir şekilde çalışıyoruz. Şimdi tam ve şeffaf bir soruşturmaya ihtiyaç var" ifadesini kullandı.NYT: Elimizde görüntüler var New York Times gazetesi, Tahran'da düşen Ukrayna Havayollarına ait yolcu uçağının İran'a ait füzeyle vurulduğunu gösteren görüntülere ulaştığını yazdı. New York Times'ın haberinde, gazetenin ulaştığı görüntülerde, uçağın Tahran Havalimanı yakınlarında Parand kenti üzerinde İran'a ait bir füzeyle vurulduktan sonra düştüğünün yer aldığı belirtildi. İran Ulaştırma ve Şehircilik Bakanlığı Bilgi ve İletişim Merkezi: Füzeyle vurulmadı, motorda yangın çıktı İran Ulaştırma ve Şehircilik Bakanlığı Bilgi ve İletişim Merkezi Başkanı Kasım Biniyaz, uçağın "füzeyle vurulduğu" açıklamalarını yalanladı ve uçağın motorda çıkan yangın nedeniyle düştüğünü iddia etti. Biniyaz, "Uçak, füzeyle vurulmuş olsaydı havada patlardı ancak kaza motorun ateş alması ve pilotun kontrolü sağlamada başarısız olması nedeniyle yaşandı" ifadelerini kullandı. İran Sivil Havacılık Kurumu Başkanı: Ukrayna uçağına füze isabet etmedi İran Sivil Havacılık Kurumu Başkanı Ali Abidzade, Ukrayna uçağının hava savunma füzesi tarafından düşürüldüğüne ilişkin açıklamaların doğru olmadığını, gerçek nedenin kara kutunun incelenmesi sonucu açığa çıkacağını söyledi. Uçağın İran tarafından yanlışlıkla düşürülmüş olabileceğini savunan ABD ve Kanadalı yetkililere ellerindeki delilleri paylaşma çağrısında bulunan Abidzade, "Ukrayna uçağı, bir buçuk dakikadan fazla bir süre alevli şekilde uçmaya devam etti. Uçağa füze isabet etseydi o anda patlardı" dedi. Abidzade, uçağın düştüğü noktanın da havalandıktan sonra pilotun havalimanına geri dönmek istediğini gösterdiğini savunarak, "Uçak kuzeye doğru gidiyordu ancak güneybatı yönündeyken düştü. Bu da uçağın havalimanına geri dönmek istediğini gösteriyor. Uçak burnunu değil gövdesini zemine çarptı" diye konuştu.Ukrayna uçağının uçuş sırasında alev aldıktan sonra 70 saniye kadar havada kaldığını ifade eden Abidzade, "Uçağa füze isabet etmediğini emin olarak söylüyorum. Uçağın parçaları toplandı. Havada patlama yaşanmış olsaydı parçaların dağılımı çok daha fazla olurdu. Uçağa füze isabet ettiğine ilişkin görüşler bilimsel değildir. Düşüş nedeni kara kutunun açılmasıyla belli olacaktır" ifadelerini kullandı. İranlı yetkili, uçağın kara kutusunun zarar gördüğünü vurgulayarak, "Normal şartlarda kara kutularda bilgiyi okuma kapasitesine sahibiz ancak ihtiyaç duyarsak Rusya ve Kanada gibi diğer ülkelerden de yardım alacağız" dedi. Abidzade, incelemelerin uzun sürebileceğini belirterek, ABD, Kanada, Fransa gibi ülkelerden temsilcilerin de inceleme sürecine katılabileceğini kaydetti.Trump: Şüphelerim var ABD Başkanı Donald Trump, İran'da Ukrayna uçağının arıza nedeniyle düşmüş olmasından şüphe duyduğunu ve birilerinin (İran'ın) uçağı kazara düşürmüş olabileceğini söyledi. Trump, "Şüphelerim var. Başkalarının da şüpheleri var. Trajik bir olay. Diğer tarafta birileri bir hata yapmış olabilir. Çok zor bir bölgede uçuyordu. Orada birileri bir hata yapmış olabilir. Bazı kişiler uçağın mekanik nedenle düştüğünü söylüyor; bence bu bir soru işareti. (İran'ın kazara vurduğu iddiası) Gerçekten tam olarak bilmiyorum. Bu konuda kötü bir hissiyatım var, sanırım orada çok kötü bir şey oldu" diye konuştu.İran uçağı "yanlışlıkla" düşürdüğünü itiraf etti İran Genelkurmay Başkanlığı, uçağın "hassas askeri bir noktanın" üzerinden geçerken "insani hata" sonucu hava savunma sistemi tarafından yanlışlıkla düşürüldüğünü bildirdi. Genelkurmay Başkanlığı, ABD'nin Irak'taki üssüne yapılan füze saldırısının ardından atılan askeri adımların düşen uçağa etkisi olabileceği ihtimaline karşılık uzmanlardan oluşan bir heyet teşkil edildiği belirtildi. ABD Başkanı ve ordusunun, yapılan saldırıya cevap olarak İran'daki birçok noktayı hedef alacaklarına dair yaptıkları tehditlerin ve bölgede yaşanan olağanüstü hava hareketliliğinin ardından, İran silahlı kuvvetlerinin de muhtemel tehditlere anında yanıt verebilmek için en yüksek seviyede teyakkuz haline geçtiği aktarıldı.Açıklamada, ABD üslerine yapılan füze saldırısının ardından ABD savaş uçaklarının İran etrafındaki uçuşlarının arttığı ve ülkenin stratejik yerlerine saldırı yapılacağı bilgisinin savunma birimlerine ulaştığı belirtilerek, bunun üzerine birçok hedefin radarlarda görünmeye başladığı ve ülkenin hava savunma sisteminin de bu nedenle çok hassas bir duruma geldiği kaydedildi. Açıklamada yolcu uçağının düşürülmesiyle ilgili olarak, şunlar kaydedildi: Ukrayna Havayollarına ait 752 sefer sayılı uçağı bu hassas ve kriz şartlarında İmam Humeyni Havalimanı'ndan hareket etti. Uçak, dönüş anında Devrim Muhafızlarının hassas askeri bir merkezine yaklaştı ve yüksekliği ile duruş şekli düşmanca saldırı yapacak gibiydi. Söz konusu uçak, bu şartlarda insani hata sonucu ve kasıtlı olmayarak hedef alınmıştır.Genelkurmay Başkanlığının ölenlerin ailelerinden özür dilediği açıklamada, "Bu tür insani hataların bir daha tekrarlanmaması güvencesi veriyoruz. Sorumlular hakkında da yasal işlem yapılacaktır" ifadelerine yer verildi. İran Dışişleri Bakanı Zarif'ten "yanlışlıkla" düşürülen yolcu uçağı için özür İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif, hava savunma sistemi tarafından "yanlışlıkla" düşürüldüğü açıklanan Ukrayna Havayollarına ait yolcu uçağı için özür diledi. Zarif, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Ukrayna Havayollarına ait uçağın düşürülmesiyle ilgili ABD'yi suçladı. Zarif, paylaşımında şu ifadeleri kullandı: Üzüntülü bir gün. Silahlı kuvvetlerin soruşturmasının ilk sonucu: ABD'nin maceracılığından kaynaklı kriz anında yapılan insani hata, faciaya yol açtı. Çok pişmanız. Halkımızdan, kurbanların ailelerinden ve etkilenen tüm milletlerden özür dileriz.İran Cumhurbaşkanı Ruhani: Sorumluları hakkında yasal işlem yapılmalı İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, hava savunma sistemi tarafından "yanlışlıkla" düşürüldüğü açıklanan Ukrayna Havayollarına ait yolcu uçağıyla ilgili olarak, "Bu, kolayca bir kenara bırakılacak mesele değildir. Facianın nedeni ve failleriyle ilgili tahkikat devam etmeli ve bu affedilemez yanlışın sorumluları hakkında yasal işlem yapılmalıdır" ifadelerini kullandı. Ruhani, yaptığı yazılı açıklamada, Kasım Süleymani'nin öldürülmesi ve ABD'nin tehditlerinin sürdüğü bir atmosferde ülkedeki savunma sistemlerinin ABD'nin muhtemel saldırılarına karşı tam teyakkuz haline getirildiğini belirtti. "Bu süreçte insani hata nedeniyle yanlışlıkla (füze) fırlatılması, onlarca insanın ölümüyle sonuçlanan bir faciaya yol açmıştır" değerlendirmesinde bulunan Ruhani, faciaya yol açan yanlış nedeniyle üzgün olduklarını ifade etti. Ruhani, şunları kaydetti: Bu, kolayca bir kenara bırakılacak mesele değildir. Facianın nedeni ve failleriyle ilgili tahkikat devam etmeli ve bu affedilemez yanlışın sorumluları hakkında yasal işlem yapılmalıdır. Ayrıca, bu tür faciaların tekrarlanmaması için ülkenin hava savunma sistemindeki zayıf noktaların giderilmesi için de gerekli tedbirler alınmalıdır.Ukrayna, tazminat ve resmi özür talep etti Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, yolcu uçağını yanlışlıkla düşürmesi ile ilgili “suçun tam olarak kabul edilmesini” istedi. Zelenskiy, sosyal medya hesabından Ukrayna uçağının hava savunma sistemi tarafından yanlışlıkla vurulduğu yönünde İran'dan yapılan açıklamalara tepki gösterdi. İran’dan resmi bir özür beklediklerini kaydeden Zelenskiy, “Ukrayna, suçun tam olarak kabul edilmesinde ısrar ediyor. İran’dan sorumluları adalete teslim etmesini, cesetleri iade etmesini, tazminat ödemesini ve resmi özür dilemesini bekliyoruz” ifadelerini kullandı. Zelenskiy, soruşturmanın gecikmesiz ve engelsiz olarak eksiksiz ve açık bir şekilde devam etmesi gerektiğini vurguladı.Hamaney: Genelkurmay Başkanlığına kesin talimat veriyorum İran lideri Ayetullah Ali Hamaney, Genelkurmay Başkanlığına Ukrayna uçağının füzeyle düşürülmesine ilişkin "muhtemel kusurlar ve eksikliklerin incelenmesi" talimatını verdi. İran lideri Hamaney, Ukrayna Havayollarına ait yolcu uçağının hava savunma sistemleri tarafından "yanlışlıkla" düşürüldüğünün bildirilmesinin ardından yazılı açıklama yaptı. Olaydan derin üzüntü duyduğunu söyleyen Hamaney, hayatını kaybedenlerin ailelerine başsağlığı diledi. İran lideri Hamaney, "Bu acı verici olayda muhtemel kusurlar ve eksikliklerin incelemesi için Genelkurmay Başkanlığına kesin talimat veriyorum" ifadelerini kullandı. İlgili makamlara seslenen Hamaney, benzer hadiselerin tekrar yaşanmaması için gerekli tedbirlerin alınmasını istedi.Kara kutu Fransa'ya gönderiliyor İran, hava savunma sistemleri tarafından "yanlışlıkla" düşürüldüğü açıklanan Ukrayna Havayollarına ait yolcu uçağının kara kutusunu Fransa'ya gönderme kararı aldı. Düşürülen uçağın kara kutusunun hafızasını okumak için İran'da yeterli imkanların bulunmadığını aktaran Rızayifer, "Kanada, Fransa ve ABD gibi ülkelerden kara kutudaki bilgilerin indirilmesi için gerekli yazılım donanımları İran'a göndermelerini talep ettik ancak bu ülkeler İran'ın teklifini reddetti" dedi. Bunun üzerine kara kutunun dünyadaki tarafsız ve saygın laboratuvarlardan birinde okunması için Ukrayna, İsveç, İngiltere, Kanada ve ABD gibi ülkelere gönderilmesine karar verildiğini belirten Rızayifer, "Son olarak kara kutunun Fransa'da okunmasına karar verildi. Bu beş ülke de kara kutunun kodlarının Fransa'da çözülmesine onay verdi" ifadelerini kullandı. İranlı milletvekilleri: Hesap sorulsun İranlı milletvekilleri, Ukrayna uçağının Tahran'da hava savunma füzesi tarafından düşürülmesinde kusuru olan yetkililerin cezalandırılmasını istedi. İran İşçi Haber Ajansı ILNA'ya konuşan Kaşmer kenti milletvekili Behruz Bonyadi, ABD'nin Irak'taki üslerinin vurulduğu gece İran Silahlı Kuvvetleri ile Sivil Havacılık Kurumu arasında koordinasyon kurulmamasının Ukrayna uçağının düşmesine neden olduğunu söyledi. Bonyadi, "İç ve dış hat uçuşları en az 48 veya 72 saat durdurulmalıydı ancak bu yapılmadı" eleştirisinde bulundu. Şiraz milletvekili Behram Parsayi ise İranlı yetkililerin çelişkili açıklamalarının halkta güvensizlik oluşturduğunu ifade ederek, "Cumhurbaşkanı Ruhani açıklama yayımlamak yerine ilgili yetkilileri görevden almalıdır" dedi. İran Meclisi Ümid Fraksiyonu Başkanı Muhammed Rıza Arif, "olayda kusuru olan ve gerçeği gizlemeye çalışan yetkililerin görevden alınarak kendilerinden hesap sorulmasını" talep etti. İran Meclisi Dış Politika ve Ulusal Güvenlik Komisyonu Üyesi Ali Necefi ise uçağın düşürülmesinden sorumlu yetkililerin cezalandırılması gerektiğini söyledi. Necefi, "İlgili yetkililerin görevden alınması ve cezalandırılması, atılması gereken en hafif adım olacaktır" dedi. Öte yandan İran Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi, Silahlı Kuvvetler Yargı Kurumuna delillerin toplanarak gerekli soruşturmanın süratle başlatılması talimatını verdi.Son açıklama: Seyir füzesi olarak algılandı İran Devrim Muhafızları Ordusu Hava Kuvvetleri Komutanı Emir Ali Hacızade, hava savunma sistemleri tarafından düşürülen yolcu uçağının seyir füzesi olarak algılandığını açıkladı. Son haftalardaki gerginlik nedeniyle İran'daki hava savunma sistemlerinin alarm durumunda olduğunu söyleyen Hacızade, "Özellikle Amerikalıların İran'da 52 noktayı vuracaklarını açıklamasıyla saldırı ve savunma birlikleri yüzde yüz alarma geçmişti." dedi. ABD'nin Irak'taki askeri üslerinin vurulduğu gece birliklerin savaş düzeyine geçtiğini aktaran Hacızade, hava savunma birliklerinden bazılarının Tahran'da konuşlandırıldığını, Tahran'ın batı kesimlerine konuşlandırılan hava savunma sistemlerinin olaya sebebiyet verdiğini ifade etti. Hava savunma sistemleri tarafından düşürülen Ukrayna uçağının seyir füzesi olarak algılandığını söyleyen Hacızade, "Hava savunma sistemlerinin operatörüne 'İran'a doğru seyir füzesi fırlatıldığı' bilgisi verildi. O da uçuş yönünden dolayı uçağı yanlışlıkla seyir füzesi olarak tanımladı." diye konuştu. "İletişim hatlarında sorun yaşanıyordu"Operatörün iletişim hatlarındaki sorun nedeniyle füzeyi fırlatma izni alamadığını anlatan Hacızade, "Hadise sırasında iletişim hatlarında sorun yaşanıyordu. Bu yüzden irtibat kurma imkanı bulamadı. Operatörün hedefi vurmak ya da vurmamak için 10 saniye içinde karar alması gerekiyordu. Nihayetinde bu kötü kararı verdi ve uçak vuruldu." diye konuştu. Hacızade, ABD üslerine füze saldırılarının düzenlendiği gece hava sahasının sivil uçuşlara kapatılmasını istediklerini ancak bunun yapılmadığını kaydetti. İranlı hükümet yetkililerinin olaydan haberdar olmadığı için uçağın füzeyle vurulduğuna ilişkin iddiaları reddettiğini belirten Hacızade, "Olaydan haberdar olduğumuzda Genelkurmay Başkanlığını bilgilendirdik." şeklinde konuştu. "Olaydaki sorumluluğu kabul ediyoruz"Olaydan büyük üzüntü duyduklarını dile getiren Hacızade, "Ukrayna uçağının füzeyle düşürüldüğünü öğrenince ölmeyi diledim. Hadisedeki sorumluluğu kabul ediyoruz. Boynumuz kıldan incedir. Yetkililerin hakkımızda alacağı her türlü karara itaat edeceğiz." ifadelerini kullandı.